|
Image
Afbeelding
Albert Meijer
Role
Advisor Culture - Creative Europe
Email
a.meijer [at] dutchculture.nl
 

In the spotlight: CELA #2

Discipline
Literatuur

In the spotlight: CELA #2

Wintertuin in Nijmegen was net een paar maanden bezig met het programma Connecting Emerging Literary Artists (CELA) toen het coronavirus kwam.
Door Albert Meijer
Cultuur

Dertig schrijvers, 79 vertalers en zes literair professionals uit tien Europese landen werden voor CELA geselecteerd om deel te nemen aan het vierjarige ontwikkelingstraject. Na het volgen van masterclasses, specialisation courses, job shadowing en onderlinge uitwisseling worden de deelnemers in wisselende opstelling onderdeel van een literaire tournee op verschillende Europese podia. Het project wordt gefinancierd door het programma Creative Europe, de Nijmeegse literatuurorganisatie Wintertuin is projectleider.

Freelance redacteur Stefanie Liebreks is één van de zes literair professionals die meedoen aan CELA. ”Een vriend van mij had in de vorige editie meegedaan, en hij adviseerde me om op de vacature te reageren. Ik had eerst niet zo’n duidelijk idee wat CELA precies inhield, maar bij het lezen van het projectplan werd ik steeds enthousiaster. Er was duidelijk goed over nagedacht.”

Ook schrijfster Nikki Dekker kende de eerste editie van CELA al. “Ik was als schrijver al aan het werk bij Wintertuin, en hoorde daar veel over de eerste editie van CELA. Toen dacht ik: dat wil ik ook! Als maker schrijf je wel eens vaker aanvragen voor projecten, maar voor CELA was ik toch wel nerveus, ik ben een maand in spanning geweest. Toen ik hoorde dat ik geselecteerd was, heb ik meteen een feestje gegeven.”


Stefanie Liebreks, deelnemer CELA #2. Foto: Gaby Jongenelen.

Introductieweek

Nadat de talenten geselecteerd waren, werd de eerste gezamenlijke activiteit gepland: een introductieweek in Brussel, in januari 2020. Nikki Dekker: ”De introductieweek was heel bijzonder, erg tof om samen te werken met andere Europese makers en vertalers. Ik ben voor elke taal aan een vertaler gekoppeld, in totaal acht dus. Dat was ook mijn hoogtepunt van de introductieweek. Ik had een fragment van mijn ongepubliceerde werk meegenomen. Het was heel leuk om te zien hoe cultuurverschillen invloed hebben op zo’n vertaling. Mijn fragment ging over biseksualiteit, wat veel indruk maakte op de Poolse en Roemeense vertaalsters. De Poolse vertaalster zei dat het in Polen alleen maar over homo’s en hetero’s ging, ze zei: ‘biseksualiteit bestaat bij ons niet!’ Het is heel leuk dat iemand het zo serieus neemt, energie en aandacht in je werk steekt. Dat voelt op een of andere manier nog echter dan een publicatie in een tijdschrift of bij een uitgeverij.”

Ook Stefanie Liebreks vond het inspirerend om al de deelnemers te ontmoeten. ”Al die talen door elkaar heen - het was alsof je in de utopie Europa was. Het was ook erg leuk om allemaal niet-Nederlandse fanatiekelingen van de Nederlandse literatuur te ontmoeten. Dat is Europees gezien nogal een niche. CELA is er ook om meer aandacht voor literatuur in kleinere taalgebieden te bevorderen.”

Talentontwikkeling

“CELA is ontstaan uit een noodzaak voor talentontwikkeling,” zegt artistiek coördinator van CELA Kim van Kaam. ”In Europa was dat nog maar heel summier aanwezig. Er zijn zoveel mooie interessante kleine taalmarkten in Europa, maar er is nog weinig verbinding. CELA kan daarnaast veel betekenen voor landen met een beperkte infrastructuur, zoals Roemenië bijvoorbeeld. In Nederland hebben we een luxepositie: goede infrastructuur, een goed bereikbaar Letterenfonds en een open en transparante democratie. In Boekarest heb je drie boekhandels, en that’s it. Daarnaast hebben alle deelnemende landen ook een heel ander idee over talentontwikkeling. Wij leren er als Wintertuin ook veel van: wat is de ervaring in die landen? Wat hebben ze nodig? Je moet echt goed leren luisteren om die cultuurverschillen te overbruggen.”

De eerste editie duurde twee jaar, voor deze tweede editie werd besloten om het programma vier jaar te laten duren. Kim van Kaam: ”Dat is niet alleen om de werkdruk wat te verlichten, maar het past ook beter bij onze visie op langdurige talentontwikkeling en makerschap. Daarnaast wilde Creative Europe bij een nieuwe editie ook groei zien, dus doen er nu tien landen mee, in plaats van zes. Dat betekent ook een enorme groei van deelnemers, ook omdat je nu vertalers nodig hebt van en naar alle negen talen. Het is dus logistiek een heel ander verhaal.”


Nikki Dekker, deelnemer CELA #2. Foto: Gaby Jongenelen.

COVID-19

De energie en het enthousiasme die de deelnemers opbouwden tijdens de introductieweek werd twee maanden later ruw verstoord door het coronavirus. Stefanie Liebreks had al vergaande plannen: ”Ik zou op eigen kosten naar Madrid gaan om andere deelnemers op te zoeken, om Nederlandse auteurs te vertegenwoordigen en in gesprek gaan met uitgevers daar. Ik zou in september twee weken naar Turijn gaan voor een job shadowing project, naar een specialisatieweek in Brussel, en in november een week masterclasses in Slovenië. Daar ging allemaal een streep doorheen. Het voelt niet passend om nu internationaal samen te komen, bovendien hebben veel deelnemende organisaties nu wel iets anders aan hun hoofd.”

Nikki Dekker was van plan om met Stefanie mee te gaan naar Madrid. ”Ik zou daar ook mijn specialisation course doen. In de introductieweek moest ik hier een onderwerp voor kiezen. Ik wilde eigenlijk naar Polen omdat de specialisatie daar lag bij het schrijven van non-fictie, maar ik kwam er al snel achter dat ze daar een andere definitie van hebben, meer gericht op journalistiek dan op het schrijven van essays. Uiteindelijk koos ik om naar Spanje te gaan voor een specialisation course in creatief schrijven en doceren. Dat zou tien dagen duren, waarna ik zelf een workshop voor Spaanse schrijvers zou geven.”

Voor Kim van Kaam was het aanvankelijk lastig om de gevolgen van COVID-19 op CELA in te schatten. “Eind maart hadden we de eerste professionalisation course gepland, in Brussel. In het begin van maart dachten we voorzichtig: misschien moeten we deze verplaatsen naar september? Toen dacht iedereen nog dat corona iets tijdelijks zou zijn, dus de cursus die in mei gepland stond lieten we eerst gewoon staan. ”Nadat een paar weken later de situatie wat duidelijker werd, ging ze in overleg met de partners van het project. “Toen hebben we besloten dat we in 2020 niets organiseren waarvoor deelnemers moesten reizen. We konden immers de veiligheid niet garanderen. Heel jammer, maar wel meteen helder. We wilden ook niet meteen halsoverkop alles met online bijeenkomsten vervangen, want dat is toch niet hetzelfde als een live ervaring met 140 Europese makers. Er kan wel veel online, maar om te voelen hoe het is om als maker in zo’n verre stad rond te lopen, te wonen, te werken, dat kun je niet vangen in een Zoom-meeting.”


Kim van Kaam, artistiek coördinator CELA #2. Foto: Gaby Jongenelen.

Toekomst

CELA heeft geluk dat het programma vier jaar duurt, en er dus nog veel geschoven kan worden. Kim van Kaam: “We hebben nu meerdere scenario’s bedacht voor de toekomst. In het mooiste geval worden alle specialisation courses verschoven naar 2021, en organiseren we dan vertalersbijeenkomsten in kleinere groepen dan gepland. In het slechtste geval, als er weer een uitbraak komt en er is nog geen vaccinatie, dan werken we aan een waardig online programma.”

Nikki Dekker heeft goede hoop op het eerste scenario. “Ik durf nergens meer op te rekenen, maar ik hoop dat ik later gewoon toch naar Madrid kan gaan. Ik wil daarnaast de workshops in Nijmegen volgen, en ook graag naar Italië. Daarna wordt het tijd om de voorstelling in elkaar te zetten waar we in wisselende bezetting mee door Europa gaan. Dan sta je met een vertaler op het podium, draag je voor uit eigen werk in je eigen taal.”

Die reizende voorstelling is de eerste uitkomst van het project, maar de ervaring van de eerste CELA leert dat het ook tot andere mooie dingen kan leiden. Kim van Kaam: “Misschien is het waardevolste nog wel het netwerk dat je als deelnemer opbouwt. De vriendschappen die in CELA ontstaan leiden uiteindelijk naar een uitwisseling over makerschap tussen schrijvers, vertalers en literair professionals, en dat heeft uiteindelijk geleid tot een professioneel netwerk op internationaal niveau. Tastbaarder zijn er door CELA publicaties verschenen, vertalingen gemaakt, optredens gegeven, rechten verkocht, etc. Met de Nederlandse deelnemers maakten we chapbooks, kleine uitgaves van hun werk, die sloegen onverwacht aan op de internationale markt. Zo werd deelnemer Lotte Lentes gepubliceerd in Spanje en wordt Joost Oomens werk nu ook gepubliceerd in Italië.”

Dat is een droom die voor Nikki Dekker misschien ook werkelijkheid wordt. “Het zou heel tof zijn natuurlijk om via CELA internationaal door te breken, al weet ik niet hoe realistisch dat is. Voor het werk dat ik maak heb ik al wel een Nederlandse uitgever gevonden. De afgelopen maanden zijn er door het coronavirus veel opdrachten en bezigheden weggevallen, maar daardoor kreeg ik wel de tijd om meters te maken met mijn boek!”

CELA wordt gesteund vanuit het programma Creative Europe Culture. Voor meer informatie over dit programma, bezoek onze Creative Europe Desk of neem contact op met Albert Meijer of Klaartje Bult. Voor meer informatie over CELA #1 en #2, bezoek de CELA website.

Did you find this information useful?
0